Pierwszy września, początek roku szkolnego, jest nierozerwalnie związany z rocznicą niemieckiej agresji na Polskę. Salwy pancernika Schleswig-Holstein zapoczątkowały wybuch drugiej wojny światowej, wydarzenia, które miało największy wpływ na losy naszego narodu. Obrona Westerplatte stanowiła początek polskiej epopei wojennej.

Czy największą tragedię narodową, jaką były II wojna światowa oraz lata okupacji, można opisać w kategoriach statystycznych? Specjalny zespół parlamentarny, w oparciu o dane statystyczne z 1938 roku, opracował „Raport o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej 1939 – 1945”.

Podczas II wojny światowej Polska poniosła największe ze wszystkich państw europejskich, w stosunku do całkowitej liczby ludności i majątku narodowego, straty osobowe i materialne. Wynikały one nie tylko z działań wojennych, ale przede wszystkim z niemieckiej polityki okupacyjnej, motywowanej przekonaniem o niższości rasowej ludności polskiej.

Niemcy celowo i w sposób zorganizowany eksterminowali ludność na okupowanych terenach, a także intensywnie eksploatowali ekonomicznie społeczeństwo polskie, zarówno przez pracę przymusową, jak i celowe niszczenie mienia, między innymi zburzenie stolicy państwa Warszawy oraz tysięcy polskich miast i wsi.

Terytorium Polski, na skutek bezprawnej aneksji dokonanej przez Związek Radziecki, zmniejszyło się o 180 tysięcy kilometrów kwadratowych, co stanowiło ponad 43% przedwojennego terytorium. W wyniku decyzji politycznych Wielkiej Trójki nastąpiło przesunięcie polskich granic. Polska w ramach rekompensaty otrzymała tak zwane ziemie odzyskane: Prusy Wschodnie, Pomorze Zachodnie, część Górnego oraz Dolnego Śląska. Mimo tego terytorium Polski po II wojnie światowej było mniejsze od terytorium II Rzeczypospolitej o 76 tysięcy kilometrów kwadratowych. Obszar ten można porównać do obszaru dzisiejszej Austrii, Czech, oraz krajów Beneluksu, czyli Belgi, Holandii i Luksemburga razem wziętych.

W ciągu 7 lat, 1939 – 1946, Polska straciła 11 milionów 200 tysięcy obywateli. Straty ludności Polski, spowodowane wyłącznie działalnością państwa niemieckiego i jego organów, wyniosły 5 milionów 219 tysięcy obywateli państwa polskiego. 21% z nich to były dzieci poniżej 10. roku życia. Do germanizacji przeznaczono blisko 200 tysięcy dzieci. Do Polski po wojnie wróciło tylko 30 tysięcy.

Ponad 2 miliony 100 tysięcy polskich obywateli zostało wywiezionych do niewolniczej pracy. Z przymusowej pracy Polaków korzystało ponad 200 tysięcy niemieckich przedsiębiorstw i gospodarstw rolnych. Na skutek wojny 590 tysięcy obywateli Polski stało się inwalidami. Polska odbudowała swój potencjał demograficzny dopiero po 33 latach.

Wartość strat materialnych i demograficznych została wyliczona na sumę 6 bilionów 220 miliardów 609 milionów złotych. To suma, którą trudno nawet sobie wyobrazić. Za tymi abstrakcyjnymi liczbami skrywają się ludzkie dramaty. Miliony Polaków straciły swoich najbliższych oraz dorobek życia. Polska jako państwo oraz poszczególne ofiary wojny i okupacji niemieckiej i sowieckiej nigdy nie uzyskały adekwatnego zadośćuczynienia. Rachunki krzywd do dzisiaj nie zostały wyrównane.

W tym wyjątkowym dniu pamiętajmy o Polakach, którzy zostali zamordowani z wyroku zbrodniczych ideologii: niemieckiego nazizmu oraz sowieckiego komunizmu. Jako naród przetrwaliśmy ten nieludzki czas. Pamięć o naszych poprzednikach sprzed osiemdziesięciu sześciu lat powinna być dla nas źródłem dumy i siły. Z drugiej strony wielkim zobowiązaniem do pracy na rzecz naszej polskiej wspólnoty.

Zdjęcie: Przejście graniczne w Sopocie w dniu 1 września 1939 r. (źródło: Wikimedia Commons)

Jarosław Jurkiewicz
poniedziałek, 1 września 2025